«شرح مختصری برتفاوت های دین اسلام ودین یاری در میان مردم یارسان یا (اهل حق )»

یارسان میدیا:باسلام ،همانطور که می دانیم کشور ایران دارای بافت جمعیتی یکسانی نبوده و از دیرباز تا کنون تعدد وکثرت ملیتی ، دینی  ومذهبی در آن وجودداشته است، لیکن درعرصه های تاریخی متفاوت ، حاکمان سعی بریکسان سازی (آسیمیلاسیون) ورسمی کردن یک زبان ویک دین ویک مذهب داشته اند واین مسئله  باعث شده اند که سایر ملیت ها با زبان ودین مختلف همواره دراقلیت بوده ومورد ظلم مضاعف قراربگیرند.از زمان ظهور اولین نشانه های آشکار ومکتوب شدن« دین یاری»   در دوره ی پردیور،پیروان این دین همواره مورد قتل ،تهدید واذیت وآزار حاکمان وعلما وروحانیون اسلامی درایران وسایر کشورهای همسایه قرار گرقته اند.

در این میان معمولا ادیانی که در قرآن از آنان به عنوان ادیان الهی وابراهیمی نام برده شده است ،ازحداقل حقوق نیم بند ی  به عنوان« پیروان  اهل کتاب»  برخورداربوده اند ،اما پیروان دین یار ی از بدو آشکارشدن دین توسط سلطان سهاک درمنطقه برزنجه کردستان عراق ،موردتهاجم وکشتار قرار گرفتند وعلی رغم آمدن سلطان به اورامانات پاوه (پردیور)این عداوت ودشمنی ادامه یافت ودشمنان به تعقیب سلطان ویارانش پرداختند و عداوت ، دشمنی وجنگ آنان با سلطان سهاک ویارانش  منجر به واقعه ی  < مرنو > گردید ، ویارسانی ها هرسال پیروزی سلطان سهاک ویارانش را برقوای بیگانگان ، در مناسبت مخصوصی به نام « خاونکار» جشن می گیرند .

دین« یاری» یک دین کاملا مستقل با متون دینی مقدس و رهبر دینی مستقل میباشد. پیروان این دین درایران به « اهل حق » ودر کوردستان عراق به « کاکه ای » شناخته می شوندودارای اعتقادات خاص ، با متون دینی ورهبران دینی مستقل و فرهنگ، زبان  وحتی تقویم مستقل هستند. آنها معتقدند که دین یاری نه تنها قبل از همه ی ادیان بلکه  پیش از خلقت به صورت« اسرار باطنی »وجودداشته وبعد از خلقت به شکلها ونام های مختلف ظهورنموده . درقرن دوم هجری قمری  توسط بهلول دانا،درقرن چهارم توسط شاه خوشین در لرستان اقدامات وحرکت هایی صورت گرفت لیکن شرایط برای آشکارشدن  این دین محیا نبود تا آنکه نهایتا در دوره ی پردیور در منطقه  اورامانات کردستان ،« سلطان سهاک» به همراه یارانش گرد هم آمدند ودین یاری راعلنی وآشکار نمودند وشروع به نوشتن متون  مقدس این دین به نام « دفترپردیوری» نمودند .پیروان  دین « یاری» ، مردمان « یارسان » نام دارند.

دشمنی حاکمان وعلمای اسلامی با این دین در دوره سلطان سهاک یا دوره «پردیور»نسبت به دوره های دیگرمتفاوت تر وخشن تر بود به طوری که با هدف نابودی کامل،  به پیروان ورهبران این دین حمله نمودند وشروع به کشتار بی رحمانه آنان نمودند به همین دلیل است  که در منطقه اورامانات هنوز هم حتی یک خانواده معتقد وپیرو دین یاری وجود ندارد ودر آن زمان یا به قتل رسیدند یا به کوه های صعب العبور دالاهو در منطقه غرب ایران وکوه های عراق فرار کردند واکثریت  اهل حق ها یا یارسانی های  کنونی بازماندگان آن مردمان هستند .

پیروان دین یاری همیشه  درطول تاریخ مورد ظلم و ستم قرار گرفته اند وبرا ی فرار از این ظلم مجبور به پنهان ومخفی کردن دین خود شده اند. به همین دلیل معمولأ مراسم ، مناسک وعبادات خودرا شبها درمکان مخفی وبه دور از چشم مسلمانان انجام داده اند. ومعمولا حکام ظالم آنان را مجبور کرده اند که خود را با هویت اسلامی معرفی نمایند به طوری که حتی هنوز که کردستان عراق آزاد شده است، اگر از یک « کاکه ای» بپرسید که آیا شما مسلمان هستید، حتمأ  به شما خواهد گفت بله .زیرا او در مملکتی زندگی کرده که جرأت عرض اندام وابراز عقیده وآشکار شدن با هویت اصلی دین خود را نداشته اند.

رژیم جمهوری اسلامی نیز  هیچگاه دین یاری را به عنوان یک دین مستقل به رسمیت نشناخت وهمواره پیروان این دین رابه بهانه ی  درج نام « حضرت علی» در کتب ومتون دینی یارسان ،« شیعه ی علی» نامیده است.در حالیکه در متون دینی یارسان نه تنها از از حضرت علی بلکه،  به علت فلسفه « دونای دون » وتناسخ از همه پیامبران  وبزرگان دین یاری نام برده است،لیکن به دلیل رسمی بودن مذهب شیعه در ایران ،مردم یارسان خود رادر زیر نماد اسلامی  پنهان کرده است تا از گزند تاخت وتاز محفوظ بماند.البته در«دفترپردیوری » از همه ی ادیان وپیامبرانشان  نام برده است .یعنی همانطور که از پیامبران مسیحیت،یهود و……نام برده از پیامبراسلام وامام اول شیعیان نیز یاد کرده است . بنابراین نمی توان به بهانه ی ذکر نام بزرگان دین اسلام در متون دینی یارسان ، آنان را مسلمان نامید.

بررسی ومقایسه اصول دین یاری با سایر ادیان:

همانطور که می دانیم در کلیه ادیان که به اصطلاح اهل کتاب نامیده می شوند خدا غیر قابل دسترس و دیدن با چشم واقعی وظاهراست وپیام خود را به وسیله فرشتگان به پیامبران خود می رساند،این خدا هر روز در چند وعده میبایست مورد عبادت وپرستش قرار گیرد اما دین یاری بر پایه انسان خدایی استوار است ،دریاری  مردی کرد ،به نام « سلطان سهاک »به  مرحله خدایی می رسد وبه همراه فرشتگانی که آنان نیز در عالم ظاهری به صورت انسان هایی همراه مردم وقابل دسترس هستند،متون دینی را می نویسند.وبامردم گفتگو میکنند.

کتب دینی تورات  ،انجیل ،قرآن همه وهمه تنها حاصل دستورات خداوند وگفتگوی یک طرفه خداوند با پیامبران است وپیامبران هیچگونه حق دخل وتصرف در آن ندارند ،اما دفتر پردیوری که متن مقدس یارسان است،حاصل دیالوگ خداوند یعنی  سلطان سهاک با یارانش  در زمینه مسائل مختلف است ،در واقع متون دینی یارسان حاصل یک خرد وگفتگوی جمعی است،در دین یاری خداوند به طور مستقیم با انسان گفتگوی روبرو ومستقیم داردویکجانبه دستور صادر نمی کند.چنین خدایی محتاج  عبادت  نیست، وبندگانش را به وسیله ی آتش وشکنجه های جهنم تهدید نمی کند
دین یاری ازدوبخش مهم تشکیل شده است: «ظاهر وباطن».کلیه ی مراسم دینی یارسان که واجرای مراسم نذر ونیاز وکلام خوانی و….، بخش ظاهردین می باشد. وعمل به دستورات دینی درزمینه زندگی ، یعنی راستی ودرستی وپاک وصادق بودن،  مهمترین بخش دین یاری است.این دین  دینی  عملگرا (پراکتیکال)است.به عنوان مثال در دین اسلام ، به واسطه ترک  نماز، انسان ، گناهکار واز دین خارج می شود(اصلاه عمودالدین)،در حالیکه در دین یاری معیار « یارسانی بودن »عمل ورفتار درست در زندگی است. برای اثبات این موضوع به چند نمونه از کلام اشاره می کنم:

یاری چوار چیون باوری وجا                   راسی وپاکی نیستی وردا

یعنی : یاری چهار پایه اصلی دارد که باید به جا بیاوریم            راستی ودرستی  وازبین بردن صفات بد و نداشتن کبر وغرور است

ویا در زمینه ی پرشتش خدا وخانه خدا (کعبه) کلام «پردیوری » می فرماید:

ویل نه وانی ویل                                             باچه غلامان ویل نه وانی ویل

ساتی صد مینگه نگیلیان چیو خیل                         وه میل بنیام ها شیام ئه وذیل

معنی : ول وگمگشته وسرگردان دنبال خدا نباشید     به یاران بگویید که ول نباشند

هرلحظه وهر ساعت مانند کوچ نشینان منزل به منزل (دنبال خدا) نگردید         من به قلبهای شما وارد شده وجا ومکان گرفته ام

کعبه ی حج ویل                                          یاران مه کردی کعبه ی حج ویل

هنگامیم نیا ها شیام ئه وذیل                             شه ده رشانم وستن اراگیل

معنی :  به کعبه نرویدو گم وسرگردان نشوید                       یاران به دنبال خدا به کعبه نروید

قدمی نهادم وبه قلبهای شما آمدم           ودر دوره های بعدی کسانی را که دور پارچه ی سیاه کعبه می گردند را در دام تفکر « یاری » خواهم انداخت.

دوباره می فرماید:

لوام ئه وکلام کلامم وانا                  کعبه ی من جمن ای مهربانا

ورتر نه خواجا پیرش نمانا

معنی :   رفتم به سوی کلام  وکلام یاری را خواندم                کعبه ی من جم است  ای مهربانها

قبل از یاری ویاران   پیر (سلطان سهاک ) بوده وخواهد بود

کلام نوروز در دفتر سی وشش شاعره آسید براکه می فرماید:

دله وجودن                     دله دور جهان یار نه وجودن

ای دل،  یار(خدا) در وجود توست    در همه دنیا وهمه جا یار در وجود خود انسان  است

دین یاری همانطور که از نامش پیداست دینی با همت جمعی ست ،وحتی عبادات ومراسم آن نیز جمعی است.مردم یارسان یک بار در هفته در شب های جمعه در مکان خاصی به نام جم خانه جمع میشوند وبه وسیله تنبور سرودهای دینی زیبای خود را به زبان کوردی گورانی بایکدیگر می خوانند.

خلاصه تفاوت دین یاری (اهل حق ) با دین اسلام  :  در ادیان ابراهیمی وعلی الخصوص اسلام  سه اصل به عنوان فونداسیون واصول پایه ای دین مطرح که عبارتند از :

1.توحید یا یکتا پرستی ( منوتیسم )

2.معاد(زندگی بعد از مرگ )یا اعتقاد به بهشت وجهنم

3.نبوت یا پیامبری

بررسی این موارد در دین یاری وباورهای مردم یارسان

توحید : در رابطه با توحید باتوجه به توضیحات بالا نتیجه می گیریم که دین یاری دین انسان خدایی است که در این دین سلطان سهاک به مقام خدایی رسیده و متفاوت با خدای اسلام می باشد یعنی خدا در دوره های مختلف درقالب انسانی  تجلی پیدا میکند ،درواقع دردین یاری با داشتن قلبی پاک ورفتريالار وکردار انسانی ، میتوان به حد اعلاء و ارتقاء به مراتب تعالی  و یافتن خدا در قلب ضمیرخویش دست یافت

معاد : دین یاری  به دلیل اعتقاد به تناسخ  یا حلول روح (دونای دون )اعتقادی به  بهشت وجهنم ندارد . دون به معنی  جامه ولباس است ودراینجا منظور آنست که  مرگ به معنا ی نابودی نیست بلکه  در واقع جسم وبدن انسان قالبی است  که  روح در آن قرار می گیرد که بعد از هزار ویک جامه عوض کردن ودونای دون وآمدن به این دنیا ،روح پاک وخالص می شود ومانند قطره ای باران به اقیانوس معنویت وذات سلطان ومنبع حق می رسد میرسد وبخشی از آن می گردد.

نبوت : با توجه به اینکه در دین یاری  سلطان سهاک به مرحله خدایی رسیده وخودش مستقیما به یاری یارنش ،  متون دینی « دفتر پردیوری » را نوشته است ، یعنی خدای مردم یارسان بدون واسطه فرشتگان اقدام به نوشتن « دفتر پردیوری»نموده است. بنابراین مقام پیامبری در دین یاری وجود ندارد وبه جای آن مقام  « پیر » وجود دارد.

درادیان الهی  یک رابطه خاص تعریف شده برای « خدا ، کتاب مقدس یا دین، وانسان» وجود داردکه در آن خداوند احکام ودستورات خود را درقالب آیات الهی به صورت یکجانبه به پیغمبر اعلام می کند،در واقع کتا ب مقدس حاصل دستورات  خداوند است،که انسان بدون چون وچرا ملزم به اجرای آن می باشد در حالیکه کتاب مقدس مردم یارسان (دفتر پردیوری)حاصل خرد جمعی سلطان سهاک ویارانش می باشد ،درادیان الهی هدف از خلقت انسان امتحان الهی است ودر واقع انسان درخدمت دین است در حالیکه در دین یاری دین وکتاب مقدس در خدمت انسان است و صراحتا وبه طور واضح حق انتخاب درهمه ی امور زندگی را به انسان می دهد به عنوان مثال به چند مورد اشاره می کنیم:

دس ودله ی ویت بکر وه شه ره         هه ر کاری خاصن آنه بکه ره

معنی : عقل ومنطق ودل خود را شرع وقاضی کن      وهر کاری که تشخیص دادی بهتر است آن را انجام بده

درویش نوروز سورانی اهل گوران درکلام خود چنین می گوید:.

راهنمات که رده ن وه رضا ورغبت           هه ر که س وه بته ی مه که و عبادت

درسرشت تو ،راهنمایی شدی تا با رضایت ورغبت هه رچه را که میخواهی بپرستی وعبادت کنی

راضی مه نیه ن          یاری زورنیه ن راضی مه نیه ن

دین یاری با رضایت است وبازور نیست.

به همین دلیل است که در دین یاری مسئله ارتداد ومرتد کاملا مردود است

کتاب مقدس : کتاب مقدس مسلمانان قرآن است که به زبان عربی  نوشته شده است ، ولی کتاب مقدس مردم یارسان ، « دفتر پردیوری » نام دارد که به زبان کوردی گورانی نوشته شده است.

تفاوت عبادت در دین یاری واسلام  : در دین اسلام عبادت به صورت فردی به وسیله نماز در پنج وعده در روز به زبان عربی  اجراء می گردددر حالیکه در دین یاری،  عبادت ونیایش به صورت  جمعی یک روز درهفته در مکانی مخصوص به نام « جمخانه » ویا منزل یکی از یارسانی ها ، به وسیله نواختن ساز تنبور وخواندن سرودهای  دینی و به زبان کوردی  گورانی  برگزار می گردد،یعنی عبادت همراه با نواختن موسیقی انجام می پذیرد، وحتی مراسم عزاداری متوفی نیز با تنبور اجراء می گردد وجنازه را تاقبرستان همراه مردم با آواز تنبور وسرود دینی راهی می کنند،در حالیکه در اسلام موسیقی حرام است.

روزه : در دین اسلام روزه در ماه رمضان به مدت یک ماه مقررگردیده که  بر اساس ماه قمری عربی بوده ودر فصول مختلف قابل تغییر است در حالیکه در دین یاری ، روزه به عنوان گرامیداشت  یاد وخاطره واقعه «مرنو» می باشد.ومدت آن سه روز وبراساس  تقویم کوردی همیشه در فصل زمستان کوردی (بین 15 اکتبر و15 نوامبر) یا به اصطلاح در ماه آبان پاییز سال شمسی است وهمراه با جشن وخوشحالی برگزار می گردد.

زیارت کعبه وموضوع قبله  : در دین اسلام بر هر فردمسلمان واجب است که به زیارت خانه خدا در عربستان برود، وخانه خدا نیز قبله مسلمانان می باشد،در حالیکه در دین یاری براساس نمونه هایی که از متون دینی آورده شد،کعبه وقبله یارسانی ها « جم » ا ست وهرجا که « جم یارسان» برگزارگردد آنجا قبله ومقصود «یاران» است.( جم به معنای همان تجمع حداقل هفت نفر از  یارسان در یک مکان  برای اجرای مراسم نذز ونیاز ونواختن تنبور می باشد).
درمتون دینی یارسان دفتر پردیوری درباره حج چنین می خوانیم :

لوام اوکلام دفترم وانا // کعبه ی من جمن ای مهربانا

معنی : به کلام ومتون دینی مراجعه کردم وآن را خواندم وبدرستی دریافتم که کعبه من « جم » است.
( « جم » همان مراسم جمعی دینی مردم یارسان به همراه تنبور ونذر ونیاز است)

خمس و زکات : مسئله ای به نام خمس وزکات که همه ی مسلمانان باید بپردازند ویا فطریه (که در ماه رمضان به روحانیون پرداخت می شود) مطلقا در دین یاری  وجود ندارد.

شیطان : در دین اسلام معتقدند که شیطان به دلیل نافرمانی از درگاه خداوند رانده شد ه وبه گمراه کردن مردم می پردازد. دین یاری چنین باوری را کاملا رد می کند.

ازدواج : در دین اسلام تعدد زوجات وچند همسری امری شرعی وقانونی  است . زنان نصف مردان ارث می برند وشهادت دوزن برابر با شهادت یک مرد است ، در حالیکه در دین یاری تک همسری وجود دارد،وزن ومرد از هر نظر بایکدیگر برابرند.

ارتداد ومرتد : همانطور که میدانیم بر اساس دین اسلام کسی که والدینش مسلمان هستند نمی تواند دین خود را تغییر دهد ،ودر صورت تغییر دین ،حکم او مرتد است وباید اعدام شود ،مگر اینکه توبه نماید.در حالیکه دردین یاری چنین نیست ،کلام یاری می فرماید:

راضی منی یه ن           یاری زور نیه ن راضی منی یه ن

یعنی : یاری با رضایت است وبا زور نیست

راهنمات کردن ورضا ورغبت          هر کس و بته ی مکه و عبادت

یعنی  :سلطان تو را راهنمایی کرده تا با رضایت ومیل خودت انتخاب کنی        آنچنان که هر کس به گونه ای عبادت می کند .

البته  تفاوت های  « دین یاری » و « دین » اسلام  فراتر از این موارد است و ذکر همه موارد در ظرفیت این مقاله نمی باشد. لیکن این به استناد متون دینی مردم  یارسان،  دین یاری  ،دینی کاملا مستقل است که بنیان گذار آن  سلطان سهاک  است ونه تنها هیچ وابستگی به سایر ادیان ندارد بلکه اعتقاد دارد این ادیان به میل واراده سلطان سهاک در طول تاریخ ، ودرراستای تکامل معنوی بشر به عنوان یک پیش نیاز برای آشکار شدن دین یاری آمده اند.

به دلیل همین تفاوت های بنیادین است  که هیچگاه جمهوری اسلامی نمی خواهد « دین یاری » ومردم یارسان را به رسمیت بشناسد وآنان را مجبور می کند که با هویت جعلی وبه عنوان شیعه ی اثنی عشری خودرا معرفی کنند وتظاهر به مسلمن بودن بکنند.
درراستای این سیاست ظالمانه جمهوری اسلامی،  هر یارسانی که با هویت واعتقادات واقعی خود در جامعه ایران ظاهر شده  و زندگی کند ، حداقل مجازات او این خواهد بود که از حق وحقوق شهروندی وتحصیل باز خواهد ماند. وهمچنین اگر بخواهد  درراستای احقاق حقوق مردم یارسان فعالیت فرهنگی یا سیاسی بکند،  با خطر ، تهدید ، زندان ، شکنجه ودربعضی موارد درصورت ارتباطات تشکیلاتی وسازماندهی اعتراضات و اصرار برمواضع خود،  با خطر اعدام مواجه خواهدبود.
متأسفانه برخلاف تبلیغات ووعده های انتخاباتی دولت آقای روحانی ، هنوز هیچ گشایش و حرکت مثبتی در زمینه ی تسهیل شرایط  لازم زندگی وبرخورداری از حقوق برابر شهروندی  برای اقلیت های دینی ومذهبی بوجود نیامده واز بدو حیات جمهوری اسلامی تا کنون ، مردم یارسان نتوانسته اندهیچ نماینده ای در مجلس ویا سایر ارگان های مدیریتی نظام داشته باشند.

جالب اینجاست که رژیم از یک طرف مردم یارسان را « مسلمان» می نامد واز طرف دیگر حق وحقوق برابر با سایر شهروندان برای آنان قائل نیست .

نظام حاکم برایران ،  درراستای ادامه سیاست های یکسان سازی ومسلمان سازی ، درمناطق یارسانی اقدام به ساخت حسینیه ومسجد کرده و می کند . از این قبیل میتوان به ساخت«  حسینیه ی برکت» در روستای « بان زرده بابایادگار» ومنطقه ی قلخانی اشاره نمود . این در حالیست که بافت جمعیتی منطقه   صدرصد ، یارسانی وپیرو دین یاری می باشند. ساخت این اماکن دینی اسلامی درحالی انجام می پذیرد که  به هیچ عنوان برای ساخت « جمخانه » حتی با هزینه شخصی مردم یارسان ، مجوز صادر نمی شود ودر بسیاری از روستاها مانند روستای سیاهبید حتی  از ادامه ی عملیات ساختمانی جمخانه جلوگیری بعمل آورده اند. متأسفانه رژیم جمهوری اسلامی اجرای طرح های عمران وآبادی در مناطق محروم یارسانی را ، منوط به همیاری وکمک مردم در ساخت حسینیه ومسجد کرده اند و این یعنی تحمیل دین وفرهنگ بیگانه به مردم یارسان.

متأسفانه  باید گفت که مناطق یارسان نشین در ایران از محروم ترین مناطق ایران است . واین ظلم هم ظلم ملیتی ( به علت کورد بودن اکثریت یارسانی ها ) وظلم آئینی ، به دلیل اقلیت دینی بودن یارسان می باشد . یعنی درواقع اگر به طور عمومی به همه ی مردم ایران ظلم وستم نابرابری ، بی عدالتی ، اختناق ، سانسور ، زندان وشکنجه روا داشته می شود، چندین برابر آن به مردم یارسان ظلم وجفا می گردد.
سید فریدون حسینی . نروژ اکتبر دوهزار وپانزده